استرس و اضطراب را میتوان یک واکنش طبیعی بدن در برابر موقعیت خطر دانست. هرچند این دو اصطلاح در اکثر مواقع با هم به کار برده میشوند و بیانگر نوعی ترس و دلهره هستند، اما از لحاظ روانشناسی تفاوت استرس و اضطراب بسیار زیاد است.
همه ما حداقل یکبار احساسات و افکار ناخوشایند را تجربه کردهایم. لحظاتی که نمیدانیم حال بدمان ناشی از استرس است یا اضطراب شدید، و اینکه باید برای هر یک از این احساسات چه کاری انجام دهیم. درست زمانی که درگیر کلافگی کار یا ترس از درست انجام ندادن بخشی از مسئولیتهای خود شدهاید، استرس و اضطراب تمام موقعیتهای مختلف زندگی شما را تحت شعاع قرار میدهد.
هر دوی این احساسات منفی هستند و علیرغم اینکه بین مردم به صورت مشترک شناخته میشوند، تفاوتهای زیادی دارند. تا جاییکه در برخی مواقع استرس متعادل میتواند میزان هوشیاری، تمرکز و آماده بودن فرد برای مقابله با تهدید را افزایش دهد.
استرس چیست؟
زمانی که تغییرات جدیدی در زندگی ایجاد میشود و شرایط ما را تحت شعاع قرار میدهد، بسیار طبیعی است که مغز واکنش متفاوتی نشان دهد. یکی از اهداف اصلی مغز انسان جلوگیری از خطر و حفظ جان است. بنابراین وقتی که در موقعیت خطر قرار میگیرید با علائمی همچون بالا رفتن ضربان قلب مواجه میشوید تا بدن به فکر راهکاری برای فرار از آن موقعیت باشد.
در واقع باید گفت استرس همان واکنش طبیعی بدن در برابر شرایط جدید است. از همین رو میتوان فهمید استرس به خودی خود چیز بدی نیست. اگر اشخاص همیشه آسوده خاطر باشند و در موقعیتهای حساس هیچ واکنشی نشان ندهند، بقای انسان به خطر میافتد.
استرس نوعی واکنش طبیعی بدن در برابر شرایط جدید و نگران کننده است
علائم و نشانههای استرس
استرس طیف وسیعی از علائم جسمی و روانی را در بر میگیرد که اصلیترین نشانههای آن عبارتند از:
استرس با مجموعهای از علائم جسمی و روانی همچون بالا رفتن ضربان قلب، تنش عضلانی، مشکلات خواب، سردرد، مشکلات گوارشی، احساس بیقراری، دلشوره مداوم و کاهش اشتها همراه است.
اضطراب چیست؟
اضطراب یک احساس ترس، نگرانی یا ناراحتی شدید است که لزوما بر اثر تجربه یا لمس محرک خاصی ایجاد نمیشود. به عنوان مثال شما با دیدن یک موقعیت دلهرهآور دچار استرس و بالا رفتن ضربان قلب شدید. این واکنش طبیعی بوده و پس از مدت کوتاهی برطرف میشود. اما در احساس اضطراب شما پس از گذشت روزها و حتی ماهها همچنان با یادآوری آن خاطره دچار ترس و نگرانی غیر قابل کنترلی خواهید شد.
علائم و نشانههای اضطراب
نشانههای اضطراب و استرس شباهتهای زیادی دارند. اما مهمترین علائمی که نشان دهنده اضطراب هستند عبارتند از:
نشانههای اضطراب و استرس شباهتهای زیادی دارند، اما علائمی همچون احساس سوزن سوزن شدن، بیحسی، کسلی شدید، گیجی، مهمغزی و احساس
عذاب قریبالوقوع مشخصا در افراد مضطرب دیده میشود.
تفاوت استرس و اضطراب چیست؟
استرس و اضطراب واکنش طبیعی بدن ما نسبت به موقعیت خطر یا فرار هستند که مرز باریکی بین آنها وجود دارد. در صورتی که احساس خطر کنید سریعا بدن هورمون استرس ترشح میکند. این هورمون باعث بالا رفتن ضربان قلب شده و خون بیشتری به اندامهای مختلف بدن میرساند.
اینجاست که بدن شما مواد مغذی فراوانی در خون آزاد میکند تا بتواند انرژی مورد نیاز را به قسمتهای مختلف برساند. از همین رو حواس پنجگانه اکثر افراد در چنین موقعیتی هوشیارتر عمل میکند. اضطراب پاسخی به احساس استرس است.
در واقع اصلیترین تفاوت استرس و اضطراب را باید در وجود یک محرک خاص دانست. استرس معمولا به دلیل یک تغییر جدید یا موقعیت خاص ایجاد میشود و پس از اینکه آن وضعیت برطرف شد استرس هم از بین خواهد رفت.
البته نمیتوان گفت استرس همیشه کوتاه مدت است، بلکه استرس مزمن و طولانی مدت به استرسهایی گفته میشود که به دلیل فشارهای زیاد همچون قرار گرفتن در موقعیت کاری سخت یا اختلافات خانوادگی بروز پیدا میکند.
در تفاوت استرس و اضطراب باید بگوییم که اضطراب به نوعی نقطه مقابل استرس است و برای بروز پیدا کردن به محرک خاصی نیاز ندارد. احساس اضطراب همیشه با نگرانیهایی همراه است که در صورت برطرف شدن عامل استرسزا باز هم از بین نمیرود.
مواردی همچون احساس سوزن سوزن شدن، مهمغزی، بیحسی، کسلی و احساس عذابی نزدیک از نشانههای اضطراب محسوب میشوند و لزوما به محرک خاصی نیاز ندارند. در صورتی که علائم استرس به دلیل وجود تغییر یا محرک خاصی ایجاد خواهند شد و با تنش عضلانی، تعریق شدید، بالا رفتن ضربان قلب،
عصبانیت، تحریک پذیری، کاهش اشتها، دلشوره مداوم، سردرد، سرگیجه، احساس بیقراری یا حالت تهوع همراه هستند.
امکان تبدیل استرس به اضطراب و برعکس آن وجود دارد؟
با وجود تفاوت استرس و اضطراب اما میتوان ارتباط نزدیکی بین این دو احساس پیدا کرد. امکان اینکه استرس در برخی مواقع به اضطراب تبدیل شود، وجود دارد.
به عنوان مثال شما هدف نسبتا بزرگی برای آینده خود در نظر گرفتهاید. بهطور طبیعی در مورد رسیدن به آن حرکت بزرگ در آینده استرس دارید، اما گاهی اوقات ممکن است متوجه شوید بدون وجود چیز خاصی عصبی شدهاید و دلهره شدیدی پیدا کردهاید. بنابراین میتوان گفت استرس واکنش بدن به یک تهدید و اضطراب واکنش بدن به احساس استرس است.
مدیریت و درمان
برای تشخیص تفاوت استرس و اضطراب لازم بود که تا حدی هر یک را بشناسیم و علائم مشخص آنها را بدانیم. حال پس از شناخت این دو احساس باید به کمک استراتژیهای درست آنها را مدیریت یا درمان کنیم.
تکنیکهایی برای مدیریت
در زیر با مفیدترین راهکارها برای مدیریت استرس و اضطراب آشنا میشوید:
1. استراتژیهای آرامشبخش
چنانچه شما درگیر استرس و اضطراب هستید، میتوانید به کمک راهبردهای تمدد اعصاب با این دو احساس کنار بیایید. راهبردها عبارتند از:
2. ورزش کردن
فعالیت بدنی یکی از راهکارهای بسیار مفید برای کاهش استرس و اضطراب محسوب میشود. شما میتوانید فعالیتهای مختلف همچون پیادهروی، دوچرخه سواری، دویدن و یا انجام حرکات سیال مثل یوگا را انتخاب کنید. این تمرینات و حرکات در ایجاد احساس آرامش کمک بزرگی میکنند.
3. صحبت کردن
در مورد نگرانیها، ترسها و دغدغههای خود به صورت، رودررو، تلفنی یا اینترنتی صحبت کنید. حرف زدن در خصوص دل مشغولیها به کاهش استرس و اضطراب کمک بزرگی میکند. شما میتوانید با یک دوست، همکار، اعضای خانواده و فردی که به آن اطمینان دارید صحبت کنید، اما یادتان باشد همیشه بهترین گزینه مراجعه به مشاور و روانشناس است.
4. خود مراقبتی
شما باید مراقب ذهن و بدن خودتان باشید و در صورتی که لازم بود برای بهبودی بیشتر اقدام کنید. در واقع شما باید:
استفاده از راهکارهای آرامشبخش، ورزش کردن، صحبت کردن و خودمراقبتی از استراتژیهای مفید و کاربردی در مدیریت استرس و اضطراب بهشمار میآیند.
روشهای درمانی
در زیر با روشهای درمانی استرس و اضطراب آشنا میشوید:
1. درمان شناختی رفتاری
در این روش میتوانید افکار اضطرابی خود را بشناسید و آنها را به یک فکر مثبت تبدیل کنید.
2. مواجهه درمانی
در این روش به صورت تدریجی در موقعیت اضطرابآور قرار میگیرید تا ترس شدید شما از بین برود.
3. دارو درمانی
در مواقع حاد ممکن است روانپزشک برای کنترل اضطراب شما داروهایی همچون دیازپام، لورازپام یا سرترالین تجویز کند. این روش معمولا به دلیل ایجاد وابستگی بسیار کوتاه مدت خواهد بود.
از روشهای درمانی استرس و اضطراب باید به درمان شناختی رفتاری، مواجهه درمانی و دارو درمانی اشاره کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
استرس و اضطراب همیشه چیز بدی نیست. اما اگر پس از انجام تمامی راهکارها و استراتژیهای موجود برای مدیریت یا مقابله با استرس و اضطراب احساس کردید پاسخ مناسبی دریافت نمیکنید، یا اینکه متوجه شدید با وجود تفاوت استرس و اضطراب باز هم این دو احساسات بر خلقوخو یا عملکرد شما در زندگی روزانهتان تاثیر زیادی گذاشته است، حتما به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
روانشناس و روانپزشکان به شما کمک میکنند تا از آنچه را که تجربه میکنید درک بهتری داشته باشید و ابزارهای مقابلهای در اختیارتان قرار میدهند. آخرین دادهها و تحقیقات نشان دهنده آن است اکثر افرادی که در طول زندگی خود دچار استرس و اضطراب بودهاند در بلند مدت به اختلالات زیرمجموعه آن همچون اختلالات اضطرابی و اختلال اضطراب فراگیر مبتلا میشوند.
روانپزشکان و متخصصان این حرفه با مشاهده علائمی همچون نگرانی بیش از حد و غیرقابل کنترل که ممکن است فرد حدود 6 ماه از سال درگیر آن باشد و دچار علائم فیزیکی مختلفی شود از وجود اختلالات اضطراب فراگیر مطمئن خواهند شد.
به طور کلی علائم هشداردهندهای که باید مراقب آنها باشید عبارتند از:
سخن پایانی
استرس و اضطراب واکنش طبیعی بدن به موقعیت نگران کننده و تهدیدآمیز است. تفاوت استرس و اضطراب همچون یک مرز باریکی است که باعث میشود هر یک علاوه بر نشانههای مشابه، علائم مشخص خودشان را داشته باشند. در صورتی که استرس و اضطراب بر افراد غلبه کند امکان تبدیل شدن به استرس مزمن و اختلال اضطراب فراگیر وجود دارد.
منبع: درمانکده