شوخ طبعی روی سلامت روان ما تأثیر دارد؟

چه چیزی باعث می‌شود از ته دل بخندیم؟ آخرین باری که از شدت خنده اشک از چشم‌هایمان جاری شد، چه زمانی بود؟ خواه خنده به حرف‌های یک نفر باشد یا بلند خندیدن در یک نمایش کمدی، شوخ طبعی و خنده برایمان خوب است. مطالعات پزشکی متعدد بر سر این نکته توافق دارند که خنده، درمانی طبیعی برای سلامت روان و آخرین داروی تسکین دهنده استرس است.

هر کسی به چیزی می‌خندد. یک نفر با دوستانش حتی به ترک‌های دیوار هم می‌خندد، فرد دیگری سخت‌گیرتر است و موقعیت‌های نادری از نظر او خنده‌دار هستند. در دهه‌های اخیر، روانشناسان و دیگر محققان سبک‌های مختلف شوخ طبعی را ارزیابی کرده‌اند. بخشی از این تحقیقات به این می‌پردازند که سلیقه هر کس در مورد موقعیت‌های خنده‌دار چه چیزی را در مورد وی و حتی سلامت روان او نشان می‌دهد.

سبک شوخ طبعی و سلامت روان:

از ایام قدیم، در کتب مقدس، خنده به عنوان دارو تجویز شده است. زیگموند فروید، در کتاب لطیفه و ارتباطش با ناخودآگاه، به این نکته اشاره دارد که شوخی بالاترین مکانیسم دفاعی روان انسان برای تبدیل اضطراب به سرخوشی است.

با این حال، تمام انواع شوخی اثر مشابهی بر روان ما ندارند. در سال ۲۰۰۳، برای تمایز بین انواع شوخی، اثر آنها بر سلامت روان و یافتن مدل‌های شوخی آسیب‌رسان، پرسشنامه سبک شوخ طبعی توسط راد مارتین و همکارانش توسعه یافت. این پرسشنامه ۴ سبک شوخ طبعی را مشخص نمود:

•     شوخ طبعی وابسته

به شوخی درمورد چیزهایی اشاره دارد که ممکن است به صورت جهانی خنده‌دار تلقی شود. این دسته شوخی‌ها معمولاً برای تسهیل روابط یا خنداندن دیگران استفاده می‌شوند. اگر تاکنون عکس‌های مسخره‌ای را با همکاران خود به اشتراک گذاشته‌ایم، از شوخ طبعی وابسته استفاده کرده‌ایم.

•     شوخ طبعی خود تقویت کننده

شوخ طبعی خود تقویت کننده یعنی بتوانیم به خود و پوچ بودن زندگی بخندیم. این مدل شوخی اغلب به عنوان روشی برای کنار آمدن با استرس یا سختی و ایجاد احساس بهتر استفاده می‌شود. یادآوری خاطرات خنده دار جزو این دسته قرار می‌گیرد.

•     شوخ طبعی تهاجمی

به معنی خندیدن به هزینه دیگران است. این روش اغلب شامل کنایه، متلک، تمسخر و انتقاد کردن از دیگران می‌شود.

•     شوخ طبعی خود شکن

شامل مواردی می‌شود که برای جلب نظر دیگران، خود را دستاویز خنده می‌کنیم. این روش بیشتر توسط افرادی استفاده می‌شود که مورد استهزا و آزار و اذیت قرار می‌گیرند. در نتیجه پیش از آنکه دیگران شروع کنند، خود را مورد تمسخر قرار می‌دهند.

سبک شوخ طبعی ممکن است ترکیبی از هر ۴ مورد باشد، اما بیشتر افراد به یکی از این شیوه‌ها متمایل هستند. هر یک از این روش‌ها با مزایا و معایب خاص خود همراه اند. شوخ طبعی متمرکز بر خود، سازگار و مثبت، یا به عبارتی خود تقویت کننده، می‌تواند یک مزیت روانشناختی خاص باشد. روانشناسان معتقدند افرادی که از این نوع شوخ طبعی استفاده می‌کنند، می‌توانند با اندیشیدن درباره اتفاقات مثبت یا خنده‌دار یک موقعیت سخت، به خود روحیه بدهند. فراتر از آن، در افرادی که از شوخ طبعی خود تقویت کننده استفاده می‌کنند، کمتر علائمی از افسردگی، تنهایی و روابط ضعیف با دیگران دیده می‌شود.

در مقابل، دو سبک شوخ طبعی تهاجمی و خود شکن می‌توانند نشانه‌ای از وجود مشکل در فرد باشند. این دسته افراد بیشتر مستعد خودزنی هستند. با این حال، سبک شوخی خودشکن بیشتر محل نگرانی دارد چراکه می‌تواند نشانه ای از احساس تنهایی و مهم نبودن باشد.

شوخ طبعی و سلامت روان:

شوخ طبعی دارای مزایای بی‌نظیر طولانی مدت و کوتاه مدتی برای سلامت روان است.

مزایای کوتاه مدت شوخ طبعی برای سلامت روان:

خندیدن به طور خودکار باعث تغییرات جسمی و روحی مثبتی می‌شود که به آرامش ذهن کمک می‌کند. فواید کوتاه مدت خنده شامل موارد زیر است:

•     تحریک اعضای بدن

خنده باعث افزایش دریافت هوای غنی از اکسیژن می‌شود. این به نوبه خود باعث تحریک اندام‌هایی مانند قلب، ریه‌ها و عضلات می‌شود. در پی این اتفاق، مغز اندورفین ترشح می‌کند، یعنی هورمونی  که باعث احساس لذت و ذهن آرام می‌شود.

•     تسکین استرس

خندیدن مکانیسم واکنش به استرس را فعال می‌کند. این روند ضربان قلب را تغییر می‌دهد و روحیه را بالا می‌برد.

•     رفع تنش

خنده موجب گردش خون سریع می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، احساس آرامشی به ما دست می‌دهد که تنش و استرس را از ما دور می کند.

فواید طولانی مدت شوخ طبعی بر سلامت روان

علاوه بر مزایای کوتاه مدت، شوخ طبعی دارای تأثیرات طولانی مدت علمی نیز هست. برخی از آنها عبارتند از:

•     تقویت سیستم ایمنی بدن

افکار مثبت منجر به ترشح نوروپپتیدها می‌شود، به عبارت دیگر مواد شیمیایی مغزی که به مقابله با اضطراب، استرس و سایر شرایط روحی مرتبط شهره هستند. داشتن افکار منفی می‌تواند منجر به واکنش‌های شیمیایی در بدن شود که سطح استرس را افزایش داده و در نتیجه به کاهش ایمنی بدن می‌انجامند.

•     تسکین درد

یک خنده از ته دل باعث می‌شود بدن ما مسکن‌های طبیعی آزاد کند و بدین ترتیب درد جسمی ما را تسکین دهد.

•     مثبت بودن

حس شوخ طبعی کمک می‌کند که بهتر بتوانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم. افکار مثبت و روابط خوب به ما کمک می‌کند که با کنترل ذهن از پس موقعیت‌های دشوار برآییم.

•     بهبود خلق و خو

خنده، با کاهش اضطراب و افسردگی، روحیه ما را به میزان قابل توجهی بالا می‌برد و خوشحالمان می‌کند.

نکاتی برای تقویت حس شوخ طبعی:

اگر به طور طبیعی فرد با نشاطی هستیم، به احتمال زیاد استعداد کنتری در ابتلا به افسردگی و اضطراب داریم. با این حال، این بدان معنا نیست که افراد خوشحال در برابر بیماری‌های حوزه بهداشت روان آسیب‌پذیر نیستند. زندگی می‌تواند گاهی طاقت‌فرسا باشد. گاهی حتی قوی‌ترین افراد هم می‌شکنند. حس شوخ طبعی روشی طبیعی برای کنترل سطح استرس است. نکات زیر کمک می‌کند تا این حس را در خود تقویت کنیم:

•     توجه خود را روی چیزهایی متمرکز کنیم که باعث خوشحالیمان می‌شوند: طنز حول محور خوشبختی می‌چرخد. سعی کنیم با انجام کارهایی که باعث لبخندمان می‌شود، خوشحال باشیم. یکی از راه‌های انجام این کار، شناسایی موارد ساده‌ای است که افکار خوب را در ذهنمان پرورش می‌دهند و خاطرات خوب را زنده می‌کنند.

•     روح بخشنده داشته باشیم: بخشندگی نباید فقط برای چیزهای مادی باشد. وقتی در جمع افراد بامزه هستیم، در شوخ طبعی با آنها مشارکت کنیم. هنگامی که ما را می‌خندانند، با به اشتراک گذاشتن داستان‌های خنده‌دار، لطف آنها را جبران کنیم.

•     در شبکه‌های اجتماعی به دنبال مطالب خنده‌دار باشیم: رسانه‌های اجتماعی می‌توانند منبع خوبی برای خنده باشند. می‌توانیم به گروه‌هایی بپیوندیم یا افرادی را دنبال کنیم که شوخ طبع هستند. به این ترتیب، ما نیز می‌توانیم چند نکته درباره بامزه بودن یاد بگیریم.

•     قوه تشخیص و تمیز داشته باشیم: با اینکه خنده خوب است؛ اما هر چیزی خنده‌دار نیست. باید بدانیم چه لطیفه‌هایی مناسب هستند و در چه موقعیتی می‌توانیم شوخی کنیم. این کار مانع از آن می‌شود که یک لطیفه ساده در نظر برخی از افراد بی‌ادبی تلقی شود و باعث ناراحتی آنها شود.

•     یاد بگیریم بخندیم: بیشتر بخندیم و سالم بخندیم. به جای مسخره کردن خودمان یا دیگران، سعی کنیم جنبه‌هایی از شوخی و طنز را در زندگی ببینیم که برای همه افراد لذت‌بخش و شادی‌آفرین است. خنده و گریه هر دو می‌توانند پاسخی به ناامیدی و خستگی باشند. با این تفاوت که اگر بیشتر بخندیم، با سلامت روان بهتری به جنگ سختی‌ها می‌رویم.

منبع: سیمیاروم